فراورده های نفتی
فراورده های نفتی چیست؟
فراورده‌های نفتی موادی هستند که از پالایش نفت خام به دست می‌آیند و در صنایع مختلف به کار می‌روند. این فراورده‌ها شامل طیف گسترده‌ای از محصولات هستند که هر یک دارای ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود هستند.
انواع فراورده های نفتی
1. بنزین
کاربردها: به‌عنوان سوخت خودروها، موتورسیکلت‌ها و برخی ماشین‌آلات صنعتی استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها: بنزین یک سوخت با عدد اکتان بالا است که به موتورهای احتراق داخلی امکان کارکرد بهینه را می‌دهد. عدد اکتان نشان‌دهنده مقاومت بنزین در برابر خود‌احتراقی است.
2. دیزل
کاربردها: سوخت کامیون‌ها، اتوبوس‌ها، ماشین‌آلات سنگین و برخی خودروهای سواری.
ویژگی‌ها: دیزل دارای چگالی و ویسکوزیته بالاتری نسبت به بنزین است و به‌طور معمول در موتورهای دیزلی استفاده می‌شود که بهینه‌تر و با کارایی بالاتری نسبت به موتورهای بنزینی عمل می‌کنند.
3. نفت سفید
کاربردها: سوخت هواپیماها (توربین‌های جت)، بخاری‌های نفتی و برخی دستگاه‌های صنعتی.
ویژگی‌ها: نفت سفید دارای نقطه اشتعال بالایی است که آن را برای استفاده در شرایط ایمنی حساس مناسب می‌کند.
4. نفت کوره
کاربردها: سوخت بویلرها، کشتی‌ها و نیروگاه‌های تولید برق.
ویژگی‌ها: نفت کوره چگالی و ویسکوزیته بالایی دارد و به‌عنوان یک سوخت سنگین استفاده می‌شود.
5. نفتا
کاربردها: به عنوان ماده اولیه در صنایع پتروشیمی برای تولید پلاستیک‌ها، رزین‌ها و سایر مواد شیمیایی.
ویژگی‌ها: نفتا یک ترکیب هیدروکربنی با فراریت بالا است که در پالایشگاه‌های نفت تولید می‌شود.
6. گاز مایع
کاربردها: سوخت خانگی و صنعتی، شامل پروپان و بوتان.
ویژگی‌ها: گاز مایع در فشار بالا مایع می‌شود و به‌عنوان یک سوخت پاک و با کارایی بالا استفاده می‌شود.
7. لوب کات
کاربردها: به عنوان ماده اولیه برای تولید روغن‌های روان‌کننده و صنعتی.
ویژگی‌ها: لوب‌کات یک برش سنگین از تقطیر نفت خام است که در تولید روغن‌های پایه و روان‌کننده‌ها استفاده می‌شود.
فرآیند تولید فراورده های نفتی
فرآیند تولید فرآورده‌های نفتی شامل مراحل مختلفی است که هر یک نقش مهمی در تولید محصولات نهایی ایفا می‌کنند.
مراحل تولید
استخراج نفت خام
روش‌های استخراج: نفت خام از مخازن زیرزمینی با استفاده از روش‌های حفاری و پمپاژ استخراج می‌شود.
مناطق استخراج: نفت خام در مناطق مختلفی از جمله خاورمیانه، روسیه، آمریکای شمالی و آفریقا استخراج می‌شود.
انتقال به پالایشگاه
روش‌های انتقال: نفت خام از طریق خطوط لوله، کشتی‌های نفت‌کش و تانکرها به پالایشگاه‌ها منتقل می‌شود.
موقعیت پالایشگاه‌ها: پالایشگاه‌ها معمولاً در نزدیکی مراکز مصرف یا نقاط دسترسی به دریا قرار دارند.
تقطیر نفت خام
برج تقطیر: نفت خام در برج‌های تقطیر به اجزای مختلف بر اساس نقاط جوش جدا می‌شود. این اجزا شامل بنزین، دیزل، نفت سفید و سایر فرآورده‌ها هستند.
فرآیند تقطیر: تقطیر نفت خام به دو مرحله تقطیر اولیه و تقطیر ثانویه تقسیم می‌شود.
تبدیل و اصلاح
فرآیند کراکینگ: در این فرآیند مولکول‌های بزرگ به مولکول‌های کوچکتر و باارزش‌تر تجزیه می‌شوند.
هیدروژناسیون: فرآیندی که در آن هیدروژن به فرآورده‌های نفتی اضافه می‌شود تا کیفیت آن‌ها بهبود یابد.
ایزومریزاسیون: فرآیندی که در آن ساختار مولکولی تغییر می‌کند تا خصوصیات فیزیکی و شیمیایی بهبود یابد.
تصفیه
حذف ناخالصی‌ها: در این مرحله، مواد ناخالصی و آلاینده‌ها از فرآورده‌های نفتی جدا می‌شوند. این شامل حذف گوگرد، نیتروژن و فلزات سنگین است.
بهبود کیفیت: فرآیندهای مختلف تصفیه باعث بهبود کیفیت و کارایی فرآورده‌های نفتی می‌شوند.
ذخیره سازی و توزیع
ذخیره‌سازی: فرآورده‌های نهایی در مخازن ذخیره‌سازی بزرگ نگهداری می‌شوند.
توزیع: محصولات از طریق شبکه‌های توزیع به بازارهای محلی و بین‌المللی عرضه می‌شوند.
مشخصات فنی فراورده های نفتی
مشخصات فنی فرآورده‌های نفتی شامل ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن‌ها است که کیفیت و کارایی آن‌ها را تعیین می‌کند.
ویژگی‌های فنی
چگالی
تعریف: وزن فرآورده نسبت به حجم آن. چگالی بالاتر معمولاً نشان‌دهنده کیفیت بهتر است.
اندازه‌گیری: چگالی با استفاده از هیدرومتر یا پی‌کومتر اندازه‌گیری می‌شود.
ویسکوزیته
تعریف: مقاومت فرآورده در برابر جریان. ویسکوزیته پایین‌تر معمولاً نشان‌دهنده روانی بهتر است.
اندازه‌گیری: ویسکوزیته با استفاده از ویسکومتر اندازه‌گیری می‌شود.
نقطه اشتعال
تعریف: دمایی که در آن فرآورده قابل اشتعال می‌شود. نقطه اشتعال بالاتر نشان‌دهنده ایمنی بیشتر است.
اهمیت: نقطه اشتعال برای تعیین شرایط ایمن حمل و نقل و ذخیره‌سازی مهم است.
مقدار گوگرد
تعریف: مقدار گوگرد موجود در فرآورده. مقدار گوگرد پایین‌تر نشان‌دهنده کیفیت بهتر و آلودگی کمتر است.
اندازه‌گیری: مقدار گوگرد با استفاده از روش‌های شیمیایی یا دستگاه‌های تجزیه شیمیایی اندازه‌گیری می‌شود.
عدد اکتان
تعریف: عددی که نشان‌دهنده مقاومت بنزین در برابر خود‌احتراقی است. عدد اکتان بالاتر نشان‌دهنده کیفیت بهتر سوخت است.
اندازه‌گیری: عدد اکتان با استفاده از موتورهای تست ویژه یا روش‌های آزمایشگاهی تعیین می‌شود.